Lo ngại về mô hình khép kín và mục tiêu quy biển về một mối. PGS.TS Hoàng Xuân Nhuận
Quả vậy, theo quan niệm của tôi, công việc về biển bao gồm 3 mảng tổng thể rộng lớn và phức tạp, đó là: 1) Điều tra cơ bản (bao gồm cả công tác nghiên cứu có liên quan); 2)Phát triển kinh tế biển và 3)Quản lý Nhà nước (trong đó có luật biển và bảo vệ chủ quyền biển đảo). Hiện tại, TCB mới chỉ tập họp được lực lượng rất mỏng để làm điều tra cơ bản và nguy cơ biến Đề án điều tra cơ bản với ngân sách trên 2.000 tỷ đồng thành một dự án 112 là nhỡn tiền. Hai lãnh vực nóng còn lại thì năng lực triển khai là rất bất cập, điều tốt nhất mà Tổng cục có thể làm được trong vòng 5 năm tới chỉ là “đười ươi giữ ống mà thôi”.
Nỗi lo ngại như đã nêu càng gia tăng, khi phải đối mặt với thực tế rằng, hiện nay hầu như mọi nhiệm vụ quan trọng của đất nước mà quy về một đầu mối theo mô hình khép kín – chủ quản đều manh nha nguy cơ độc quyền, việc của dân của nước thì “kết quả không được như mong đợi”. Trong không ít trường hợp nhu mía đường, đánh bắt cá xa bờ, xi măng lò đứng, vật tư nông nghiệp v.v.. thì mô hình khép kín – chủ quản có quá nhiều kẻ hở cho các phần tử cơ hội tha hoá quyền lực Nhà nước thành quyền lực phe nhóm để tham nhũng và vinh thân phì gia. Tuy nhiên, biển nhất thiết phải quy về một mối.
Vậy theo mô hình nào? Mô hình Hệ thống Quan trắc biển tích hợp (IGOSS) của Mỹ nên được tham khảo. Trước hết, Nghị viện Mỹ ra quyết định thành lập Cơ quan quản lý bao gồm Thủ trưởng và các thành viên như Giám đốc NASA, Giám đốc NOAA v.v… Sau đó, để tạo thuận lợi cho huy động vốn và đưa kết quả vào thực tiễn IGOSS được đặt dưới sự bảo trợ của Hiệp hội Phát triển biển của Mỹ (US OCEAN ENTERPRISE). Với cách làm như trên, Mỹ có thể hình thành được một cơ quan quản lý đủ quyền lực, tiếp tục phát huy năng lực của các cơ quan hiện có, tăng cường đầu tư và giảm thiểu đáng kể nguy cơ lãng phí thời gian và chi tiêu ngân sách một cách vô ích khi phải xây dựng một cơ quan mới theo mô hình độc quyền khép kín.
Thoạt đầu, thì một mô hình như vậy đã được triển khai khá thuận lợi tại nước ta. TTg đã ra quyết định thành lập Văn phòng điều phối Đề án điều tra cơ bản biển (cơ quan trực thuộc TTg). Nay thì, Tổng Cục Biển đã trở lại với mô hình độc quyền khép kín với nguy cơ “làm láo báo cáo hay” rất cao. Lo lắng lắm thay.
Hà Nội 01/08/2009
PGS. TS. Hoàng Xuân Nhuận
