Bàn về triết lý giáo dục Việt Nam- Ks Doãn Mạnh Dũng

Với góc độ là người quan tâm đến số phận của đất nước và  ham học, tôi cho rằng triết lý giáo dục Việt Nam nên hướng đến ba mục tiêu.

Mục tiêu đầu tiên là hướng học sinh đến tình yêu những người thân thiết gần gủi hàng ngày. Trong gia đình là cha mẹ, anh chị em, đến trường là thầy cô, bạn bè. Yêu tổ tiên đã bõ nhiều công sức khai phá và bảo vệ đất nước.

Mục tiêu thứ hai là hướng học sinh đến ba giá trị nhất của cuộc đời. Đó là đi tìm chân lý về quy luật tự nhiên và quy luật xã hội, tìm sự công bằng cho kiếp được làm người và sáng tạo ra những cái đẹp cho con người từ ngủ giác đến trái tim.

Mục tiêu thứ ba là hướng học sinh cách thức học để thành công.

Triết lý về nhân cách “Tiên học lễ hậu học văn”

Triết lý “Tiên học lễ , hậu học văn ” đã được người Việt Nam sớm đưa ra để dạy học trò.

“Lễ ” là dạy con người ứng xử với người khác trong xã hội. Với “Lễ”, trẻ cần yêu mến, giúp đở cha mẹ, kính thầy , nhường bạn. Đỉnh cao của lễ là uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ kẻ trồng cây. “Lễ” dạy tình yêu đất nước, nghĩa đồng bào. Đó là nền tảng của nhân cách.

“Văn” là công việc  của người trí thức. Trong xã hội Việt Nam có “Quan Văn “ và “Quan Võ “. Khi đất nước cần sức mạnh thì có “Quan Võ”. Khi đất nước cần mưu trí để xây dựng và bảo vệ đất nước thì có “Quan Văn”. Chữ “Văn” ở đây là sự uyên thâm từ trời đất đến con người, có thể đưa ra sách lược  tối ưu cho mục tiêu bảo vệ Tổ quốc và kiến quốc để trăm họ sống trong hòa bình và hạnh phúc.”Quan Văn” muốn có mưu thần, kế tuyệt, trước hết phải là con người có nhân cách,trung với nước hiếu với dân. Vì vậy triết lý “Tiên học lễ, hậu học văn’ là nền tảng của mọi triết lý khác.

Triết lý về ba vật giá trị của cuộc đời : Chân – Bằng –  Mỹ

Nhà triết học Hy Lạp Platon, cách đây gần 2500 năm  cho rằng , “Trên đời này chỉ có ba vật đáng giá, đó là công bằng , mỹ thuật và chân lý” (Trg 60 ,Câu chuyện Triết học – Will Durant – Nhà sách Thời đại & NXB Hồng Đức -2014)

Công bằng  mà Platon khát vọng đó là nền Cộng hòa, sự bình đẵng giữa người và người trên hành trình đi tìm hạnh phúc. Hiện nay nhiều nước trên thế giới đã tuyên bố chọn nền Cộng hòa cho đất nước mình.

Mỹ thuật là cái đẹp mà con người tiếp nhận được bằng ngủ giác như kiến trúc, bức họa, bản nhạc, bài thơ với lời đẹp ý hay, ẩm thực đa dạng hấp dẩn …Nhưng cái đẹp nhất của con người là tâm hồn với trái tim biết yêu thương, dám từ bõ trả thù và chiếm đoạt quyền lực, danh, vật chất và tình dục, dám chọn con đường cống hiến và khoan dung. Đó là hành trình tu thân để có một kiếp người không ân hận. Đời nói thì dể, mấy ai làm được nhưng cần nói để rèn chính mình. Với bản thân, cần vượt qua chính mình từ sức khỏe đến trí tuệ, dám bõ thói quen xấu và rèn luyện những kỹ năng tốt. Với người khác cần cảm thông, chia sẽ số phận,tình thương và khoan dung. Với môi trường thiên nhiên cần bảo vệ sự ổn định và bền vũng.

Chân là sự thật về các quy luật tự nhiên và quy luật xã hội.

Trong ba giá trị trên, mục tiêu “Cộng hòa” đã đạt được dù rằng chưa hoàn chỉnh. “Mỹ thuật” đang phát triển dưới nhiều hình dạng khác nhau. Còn các quy luật tự nhiên và quy luật xã hội là những thử thách gay gắt với con người. Vì vậy người viết những dòng này xin thay đổi thứ tự và đưa chữ “Chân” vào giá trị đầu tiên mà con người cần tìm kiếm và khai phá. Nên ba giá trị của Platon có thể tiếp nhận theo thứ tự : Chân- Bằng -Mỹ.

Ba báu vật có giá trị trên đời của Platon khi đến phương Đông đã làm rung chuyển các ngai vàng của nhiều vua chúa. Vì vậy lời Platon bị sửa thành : “Chân- Thiện- Mỹ”. Chính tư duy chạy trốn nền “Cộng hòa” đã đưa xã hội phương Đông trở lại hoang dã với hành vi “Trả thù và chiếm đoạt ” , xã hội rối loạn và tội ác phát triển tràn lan.

Triết lý về phương pháp học : Học giỏi hơn nhờ trải nghiệm

Người Việt có câu : Khôn đâu đến trẻ, khỏe đâu đến già. Người già khôn nhờ lớn tuổi nên có nhiều thời gian để trải nghiệm. Người già mà ít trải nghiệm cũng trống rổng như người trẻ.Vì vậy để người trẻ sớm giỏi, giải pháp đơn giản là  trải nghiệm càng nhiều càng tốt. Sự trải nghiệm ở đây cần phù hợp với sức khỏe và an toàn. Sự trải nghiệm ở đây là từ quan sát đến thực hành, từ  đơn giản đến phức tạp, từ thí nghiệm đến sản xuất. Trải nghiệm với tự nhiên và xã hội sẽ giúp tuổi trẻ thành công./.