Văn hóa : ba vật đáng giá- KS. Doãn Mạnh Dũng

Nhà triết học Hy lạp Platon 427-347 TCN , đã đưa ra quan điểm “ Trên đời này chỉ có ba vật đáng giá, đó là công bằng ,mỹ thuật và chân lý ” ( Trang 60 Câu chuyện triết học – Will Durant – NXB Cty sách Thời đại – NXB Hồng Đức- 2014 ). Công bằng là sự bình đẵng giữa con người và con người. Mỹ thuật là cái đẹp  từ cảm xúc có được từ ngũ giác : mắt, tai, mũi, vị giác và xúc giác. Chân lý là sự thật về hiện tượng  và các quy luật tự nhiên hay quy luật xã hội.  Khi người thầy của Platon  là Socrate bị án tử hình, Platon mới 28 tuổi. Nhưng những triết lý của Socrate đã đưa Platon “thành một người tự do chứ không phải một nô lệ “.

Platon chọn công bằng là giá trị đầu tiên của con người sau đó mới đến cái đẹp và chân lý .

Sự “Công bằng” của Platon phải cần hơn 2000 năm mới hình thành quốc gia đầu tiên có nền “Cộng hòa” với Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ ngày 04/7/1776. Mục tiêu Độc lập -Tự do  hay chuyện Biển Đông hôm nay, người Việt Nam cần sự công bằng chứ không phải sự thương hại từ các cường quốc. Sự công bằng là cốt lõi để xã hội loài người tồn tại và phát triển.

Như vậy phương Tây đã sớm xác định ba thứ quý giá nhất trên đời là : Bằng, Mỹ, Chân.

Với logic sau, tôi chọn  thứ tự là Chân, Bằng, Mỹ.

Vì cái khó nhất của loài người là tìm ra các quy luật tự nhiên và quy luật xã hội. Cái khó nhất để biết được sự kiện lịch sử : đó là sự thật. Vì vậy “Chân” phải xếp thứ nhất.

Loài người có trí khôn nên sớm hiểu sống trong xã hội loài người thì tốt hơn sống cô độc giữa thiên nhiên. Khi chế độ nô lệ bị xóa bõ, loài người hiểu sự bình đẵng sẽ giúp xã hội tồn tại trong hòa bình. Ngược lại con người phải đối mặt với chiến tranh. Vì vậy “Bằng” xếp thứ hai.

Bản năng con người luôn luôn hướng đến cái đẹp. Vì vậy sự thu hút của những cô gái hay chàng trai đẹp là bản năng tự nhiên của loài người. Cái đẹp ở đây không chỉ là hình thức mà từ hành vi với trái tim biết yêu thương và cả trí tuệ uyên bác. Vì vậy việc chọn lọc tự nhiên từ sản phẩm hay dịch vụ phục vụ cho ngũ giác là sự tiến hóa tất yếu. Chỉ những bài ca hay, bức tranh đẹp, câu chuyện hay … mới có thể tự tồn tại với thời gian. Vì vậy “Mỹ” xếp thứ ba.

Với người Việt Nam, Tuyên ngôn độc lập của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ngày 2/9/1945 được Chủ tịch Hồ Chí Minh trích dẩn từ Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ  : “Tất cả mọi người sinh ra đều có quyền bình đằng ”  đã xác định một con đường rõ ràng cho cả dân tộc Việt Nam. Chính “quyền bình đẵng” trong Tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh là khát vọng của cả dân tộc. Chính Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa văn hóa tiên tiến nhất của nhân loại từ phương Tây vào Việt Nam. Đó chính là nguồn gốc của mọi sức mạnh để đất nước Việt Nam có thể vượt qua nhiều bão tố.

Nhưng bài học  về cái chết của hơn 20 ngàn người tại thành phố Hồ Chí Minh trong đại dịch Covid 19  vào năm 2021 đã bộc lộ sự xuống cấp về  năng lực và đạo đức của giới tinh hoa quản trị đất nước.

Vào tháng 5/2021 thế giới đã có vắc-xin cho Covid-19 nhưng thành phố Hồ Chí Minh vẩn áp dụng giải pháp của Vũ Hán 1/2020 – đó là cách ly triệt để- giải pháp cực đoan khi con người chưa sản xuất được vắc-xin. Đó là nguyên nhân chính tạo ra sự tử vong của nhiều người.Hơn nữa sự bình đẵng trong tiếp cận vắc-xin và chính sách an sinh trong chống dịch đã tạo ra sự di chuyển hổn loạn tại Tp Hồ Chí Minh và Bình Dương -vào những ngày đầu tháng 10/2021- khi thay đổi chính sách chống dịch.

Người Sài Gòn thất vọng không chỉ vì cách xử lý thiếu khoa học trong chống  dịch mà còn mất niềm tin vì sự quản trị giá vật tự y tế trong đại dịch.Những ai đã làm giàu nhờ đại dịch ?

Platon nói :”  Khi chúng ta bị bệnh, chúng ta mời đến một y sĩ lành nghề đã trãi qua nhiều năm đèn sách và thực tập , chúng ta không mời những y sĩ đẹp trai hoặc những y sĩ miệng lưỡi nhất “ ( Trang 47- Câu chuyện triết học – Will Durant – NXB Cty sách Thời đại – NXB Hồng Đức- 2014 ).

Quá khứ chỉ còn là bài học. Ngày mai 24/11/2021 sự kiện Hội nghị Diên hồng về văn hóa sẽ được tổ chức tại Thủ đô Hà Nội.  Tôi tin rằng để kiến quốc cần bắt đầu từ văn hóa. Nền văn hóa đó phải là “Chân , Bằng, Mỹ ”. Với những kẻ nô lệ, ngồi đâu họ cũng dể dàng tìm ra ông chủ của chính mình và khát vọng vĩ đại nhất của họ cũng chỉ là tìm kiếm lòng thương hại từ ông chủ nô, nên họ chọn ” Chân- Thiện- Mỹ ” thay thế cho  “Chân – Bằng – Mỹ ” của Platon.

Tìm quy luật tự nhiên và quy luật xã hội  thực hiện chữ “Chân” là trách nhiệm của giới tinh hoa  của Việt Nam.

Tìm giải pháp Công bằng  để “Tất cả mọi người sinh ra đều có quyền bình đằng ” như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh là trách nhiệm của giới đang giữ quyền quản trị đất nước.

Tìm  cái đẹp không chỉ từ hình thức mà cả nội dung. Hình thức muốn đẹp , bạn cần  là sức khỏe. Nhưng cái đẹp từ trái tim đến trí tuệ giúp bạn là người có nhân cách và là  người lương thiện. Đó là hành trình đi tìm hạnh phúc cho chính bạn và gia đình bạn.Sức khỏe giúp bạn có khát vọng và ước mơ. Trái tim giúp bạn có tình yêu luôn luôn đẹp. Trí tuệ giúp bạn thành công trong mọi công việc để sống một cuộc đời hạnh phúc.

Giải pháp của chúng ta là hảy  từ bõ sự trả thù và chiếm đoạt – quyền lực, danh, vật chất và tình dục – mà hảy chọn sự cống hiến và khoan dung./.