Sự tàn phá của thiên nhiên tháng 11/2025,đi tìm tương lai cho Việt Nam.   KS Doãn Mạnh Dũng

Lũ và lụt khắc nghiệt của miền Trung Việt Nam làm rung chuyển lòng người từ xúc cảm đến trách nhiệm của từng người Việt Nam.

Miền Trung Việt Nam là  sườn Đông dãy Trường Sơn, tồn tại  và phát triển nhờ dãy đồng bằng ven biển nhỏ hẹp. Nguồn Tài nguyên thiên nhiên nuôi sống con người từ trồng trọt, chăn nuôi nhỏ và đánh bắt cá biển.

Nhận thức của con người thưởng  bằng trực quan với mắt thấy, tai nghe. Với tầm nhìn của mắt con người chỉ khoảng 10 km, chúng ta thường quên đi từ Thanh hóa, Nghệ An  đến tận Bình Thuận  vẩn là vùng sườn núi phía Đông dãy Trường Sơn.

Việt Nam chưa phát triển đội tàu đánh bắt cá xa bờ nên người dân miền Trung phải sử dung Tài nguyên thiên nhiên đất để ở, trồng trọt, chăn nuôi, du lịch và các dịch vụ khác.

Vì con người sống ở sườn núi và chân núi, nếu chúng ta không bảo vệ rừng thì đó là đại thảm họa. Do nhu cầu phát triển giao thông, tuyến đường bộ và sắt Bắc -Nam tại vùng đồng bằng chân núi đã hình thành từ thời Pháp.

Do cuộc chiến thống nhất đất nước, con đường mòn Hồ Chí Minh ở Trường Sơn đã hình thành.

Trần lũ 1998 chia cắt  vùng Thừa thiên- Huế, phía quân đội chủ động mở rộng đường Trường Sơn mà không xin ý kiến Quốc hội trước, với lý do là kết nối các vùng miền Trung trong mọi hoàn cảnh. Việc mở đường Trường Sơn như tạo ra con đê giữa sườn núi. Nhờ có đường Trường Sơn, toàn bộ hệ thống rừng nguyên sinh trên dãy Trường Sơn đều bị tàn phá để khai thác gổ. Ảnh chụp tại ngã ba biên giới Việt- Miên-Lào thì rừng nguyên sinh chỉ còn lại ở phía khu biên giới  Miên – Lào. Đó là minh chứng rõ ràng tác hại của đường Trường Sơn mở rộng.

Ảnh Ngã ba Đông dương – nơi có chấm đõ từ báo Người đô thị, Phía Việt Nam rừng nguyên sinh đã bị khai thác.  .

Tháng 12/1998, tôi có gặp Bộ trưởng Bộ Giao thông Lê Ngọc Hoàn phản đối việc  xây dựng đường Hồ Chí Minh trên sườn Đông dãy Trường Sơn. Nhưng ông bất lực và nói đó là chủ trương cấp cao.

Để giải quyết giao thông miền Trung và Bắc Nam, tôi cho rằng cần mở nhiều đường Tây-Đông từ dãy Trường Sơn xuống quốc lộ 1 và cần ưu tiên nâng cấp quốc lộ 1 cùng với hệ thống thoát nước tốt từ dãy Trường Sơn ra biển.

Việc các thủy điện không tính toán tốt, nên không thể thực hiện chức năng cắt lũ mà lại xã  nước khi hạ lưu đã ngập nên tổn thất lớn. Nhưng nguyên nhân lớn hơn là chúng ta đã phá toàn bộ rừng của dãy Trường Sơn. Mưa to, không có rừng để giữ nước nên không có hồ nào đủ khả năng cắt lũ. Chính chúng ta sai khi quy hoạch phát triển giao thông và định cư.

Vùng sườn núi không thể đáp ứng mật độ dân cư cao. Các đô thị lớn  ở miền Trung chỉ có thể hình thành với đô thị biển, tích hợp vùng có bán đảo  và đảo, như tại bán đảo Hòn Gốm – vịnh Vân Phong.

Sau trận lũ 2025, chúng ta nên bắt đầu dọn dẹp lại miền Trung bằng những giải pháp như sau :

1/  Bảo vệ thật tốt số rừng còn lại tại sườn Đông dãy Trường Sơn.

2/ Tổ chức trồng lại rừng tại sườn Đông dãy Trường Sơn.

3/ Không nâng cấp đường Hồ Chí Minh  trên sườn Đông dãy Trường Sơn.

4/ Nâng cấp các tuyến đường Tây – Đông  kết nối Tây Nguyên xuống quốc lộ 1.

5/ Nâng cấp tuyến quốc lộ 1.

6/ Đường sắt Bắc Nam chỉ cần tốc độ 200-250 Km/h vừa chở khách vừa chở hàng

7/ Các hồ chứa nước cho nông nghiệp hay phát điện cần được quản lý thống nhất từ Nhà nước  với lệnh xã nước từ 1 trung tâm có quyền lực. Việc xã lũ gây thiệt hại cho dân phải được bồi thường.

8/ Do dân số tăng, thay vì mở rộng vùng đô thi ven biển như Đà Nẵng, Hội An, Tam Kỳ, Quy nhơn, Tuy Hòa , Nha Trang… thì nên mở thêm các thị xã nhỏ ven biển. Khoảng cách giữa các thị xã nhỏ là khoảng thoát nước từ dãy Trường Sơn ra biển.

9/ Để tạo việc làm cho người dân miền Trung nên khởi động lại dự án Cảng Trung chuyển quốc tế Vân Phong. Tài nguyên cảng Biển tại vịnh Vân Phong thừa sức giúp người dân miền Trung làm giàu và sống ổn định tại quê hương.

10/ Nên sớm chấp nhận dự án Điện hải lưu để cung ứng  điện  và hydro xanh cho Việt Nam đồng thời  tạo việc làm cho dân miền Trung.

Tác giả  sẵn sàng giải trình các giải pháp khả thị cho các  đề xuất trên nếu Chính phủ muốn thực hiện. . .

Với trí tuệ chúng ta có thể vượt qua sự tàn phá  của thiên nhiên để đi tìm kiếm một tương lai tốt đẹp hơn cho Việt Nam./.