Giải pháp thực hiện đánh bắt cá theo quy định văn minh của Châu Âu
Với loài quý hiếm cần được bảo vệ bằng cách quy định chủng loại, số lượng và thời gian đánh bắt. Ví dụ cá có mùa sinh sản, thời gian trưởng thành. Nếu bắt chúng trong giai đoạn sinh sản hay chưa trưởng thành thì tạo nguy cơ bất ổn định số lượng và chất lượng chúng trong tương lai.
Từ đó, công đồng loài người đưa ra các giải pháp để bảo vệ nguồn lợi thủy sản chung. Các hành vị đánh bắt thủy sản mang tính tận diệt như dùng mắt lưới quá nhỏ, dùng thuốc nổ, thuốc gây mê cá … là bị ngăn cấm.
Trên thế giới, để quản lý nạn đánh bắt thủy hải sản người ta coi các hải sản được đánh bắt như sau là không hợp pháp :
- Tàu đánh bắt ở vùng biển cấm hay tàu không có giấy phép đánh bắt hải sản.( illigal).
- Tàu đánh bắt hải sản nhưng không có báo cáo. ( unreported ),
- Tàu đánh bắt hải sản không theo định chế như chủng loại, số lượng, kích thước, thời gian. ( unregulated fishing )
Sự vi phạm trên buộc phải nhận thẻ vàng gây tổn thất về thời gian lưu kho để kiểm tra chi tiết và bị phạt khi xuất khẩu. Nặng hơn khi nhận thẻ đỏ sẽ bị cấm nhập khẩu vào châu Âu. Hiện nay Việt Nam đang nhận thẻ vàng nằm trong sự kiểm soát hàng thủy hải sản nhập vào châu Âu.
Việc bõ thẻ vàng không chỉ vì mục tiêu bõ thẻ vàng cho lợi ích xuất khẩu mà vì sự bảo vệ môi trường biển ổn định cho thế hệ sau tại Việt Nam.
Để thực hiện các quy định của Châu Âu, ngoài việc giáo dục, hổ trợ, chế tài là những việc cần phải làm của hệ thống quản lý nhà nước, song việc hoạch định một chiến lược lâu dài để ổn định và phát triển ngành đánh bắt thủy sản là rất cần thiết.
Trước khi bàn chiến lược, chúng ta cần biết thực trạng tình trạng đánh bắt thủy hải sản của Tp HCM và các tỉnh lân cận. Theo đặc điểm tự nhiên, các ngư trường đều hình thành nơi hội tụ và phân kỳ của các dòng hải lưu. Với đặc điểm tự nhiên của miền Trung Việt Nam, vùng hội tụ và phân kỳ của các dòng hải lưu ở miền Trung tập trung tại ngư trường Phan Thiết. Sự hội tụ và phân kỳ còn tái lập tại vùng bờ biển Đông Cà Mau trước khi dòng hải lưu di chuyển vào vịnh Thái Lan. Như vậy Tp HCM xa các ngư trường. Thống kê tính trong năm 2014, chỉ tính các tàu đánh cá có công suất trên 90CV, Tp HCM có 32 chiếc, các tỉnh phía Bắc Tp HCM gồm Ninh Thuận, Bình Thuận, Bà Rịa –Vũng Tàu có 5630 chiếc, các tỉnh phía Nam Tp HCM gồm Long An, Tiền Giang,Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau có 4873 chiếc. Với số lượng thực như trên, có thể coi Tp HCM không có đội tàu đánh cá. Trong khi đó Tp HCM là thị trường vô cùng lớn cho thủy hải sản và không khó tính như thị trường Châu Âu. Chính vì vậy việc giáo dục chống đánh bắt cá hủy diệt không chỉ dành cho các tỉnh xuất khẩu thủy hải sản sang châu Âu mà cần chú ý đối tới khu vực Tp HCM.
Quan sát luồng thủy sản sau khi đánh bắt ta thấy các tàu phía Bắc Tp HCM và cả Nam Tp HCM đều phải chạy vào bờ – nơi gần khu vực đánh cá – để đưa sản phẩm lên bờ và sau đó di chuyển về Tp HCM. Với cách làm như trên sẽ tăng thời gian di chuyển của sản phẩm và tăng các dịch vụ trong quá trình hải sản di chuyển về Tp HCM để xuất khẩu. Để giảm các chi phí về thời gian bảo quản thủy hải sản và giảm các dịch vụ sau khi thu hoạch nên tổ chức Trung tâm thủy hải sản tại Tp HCM. Vì Tp HCM là thị trường lớn nên giải pháp này sẽ giúp tăng giá trị đầu ra của các tàu đánh bắt thủy hải sản, đó là cơ sở để hiện đại hóa đội tàu cá và chuẩn hóa các quy trình đánh bắt thủy hải sản theo quy định của các nước Châu Âu.Giải pháp giúp tạo thêm nhiều việc làm cho lao động tại Tp HCM.
Trung tâm thủy hải sản Tp HCM giúp hình thành đội tàu đánh bắt cá chuyên nghiệp, đội tàu hậu cần thu mua thủy hải sản, cung ứng nhân lực, vật tư kỹ thuật cho đội tàu đánh cá. Giải pháp có thể giúp các ngân hàng trực tiếp tiếp cận với đội tàu đánh bắt cá để tránh tín dụng đen đang làm phân hóa gay gắt xã hội Việt Nam.
Hội Khoa học Kỹ thuật và Kinh tế Biển Tp HCM đã sớm xác định Trung tâm thủy hải sản Tp HCM đặt tại kênh Lộ, ấp 3, xã Hiệp Phước, Nhà bè, Tp HCM với các đặc điểm kỹ thuật như sau :
Độ rộng kênh : 130-200 m; Độ sâu luồng và cầu tàu : 6-7 m; Độ dài tuyến cầu tàu trên kênh Lộ : 1900 m; Độ dài tuyến cầu tàu trên sông Soài Rạp : 300 m; Bán kính quay của luồng tối thiểu ở đầu kênh Lộ là : 114 m.
Vị trí Trung tâm thủy hải sản tại Tp HCM
Luồng từ biển ra vào cảng cá : luồng sông Soài Rạp. Luồng ra vào cảng cá không ảnh hưởng đến luồng ra vào cảng Sài Gòn bằng sông Lòng Tàu.
Hệ thống đường bộ từ cảng Hiệp Phước ra đường Nguyễn Văn Linh- quốc lộ 1A đã hoàn chỉnh.
Như vậy với đường bộ trên, chỉ cần 1-2 giờ là hải sản có thể đưa vào các đầu mối siêu thị tại Tp HCM.
Tại Trung tâm thủy hải sản có hệ thống cung ứng vật tư kỹ thuật, nơi nghĩ ngơi cho thuyền viên, hệ thống đào tạo nâng cấp nguồn nhân lực, bệnh viện…
Nếu Tp HCM không chấp nhận mô hình Trung tâm thủy hải sản tại Hiệp Phước thì lỉnh Long An vẩn có thể sử dụng vùng đất tiếp giáp phía Nam của Hiệp Phước để thực hiện mô hình này..
Muốn có một hệ thống đánh bắt cá hiện đại tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường biển, con đường hiện đại hóa đội tàu đánh bắt hải sản là tất yếu. Sự hiện đại phải gắn với thị trường tiêu thụ nhằm tăng năng suất khi đánh bắt, giảm chi phí khi đưa hàng hóa ra thị trường, chọn được thị trường tốt khi tiêu thụ là một chuỗi công nghệ gắn bó với nhau để đạt mục tiêu.
KS Doãn Mạnh Dũng