KHUYẾN NGHỊ ĐỘC LẬP CỦA CHUYÊN GIA VỀ DỰ ÁN TUYẾN ĐÊ BIỂN VŨNG TÀU – GÒ CÔNG VÀ ĐỀ ÁN XÁC LẬP CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN PHỤC VỤ DỰ ÁN.- Hoàng Xuân Nhuận

Sơ đồ tuyến đê biển Vũng Tàu – Gò Công
( theo dự kiến của Tổng cục Thuỷ Lợi)
Dự án đã được đưa ra hội thảo [3] và trưng cầu ý kiến trên mạng. Đã nhận được sự ủng hộ nhiệt tình của một nhóm đông chuyên gia, đặc biệt là TS. Tô Văn Trường “… sẽ được xã hội và lịch sử ghi nhận, cảm thông, chia sẻ, thậm chí ca ngợi đó là nhân cách lớn của người lãnh đạo.” [4].
Chiều ngày 1/03/20011, lãnh đạo Bộ NM&PT Nông thôn đã báo cáo ý tưởng dự án lên TTg Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng [5]. Cùng tham dự có nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương và lãnh đạo một số bộ và ngành liên quan. Tuân theo chỉ đạo của TTg Chính phủ, Bộ KH&CN đã thành lập Hội đồng KHCN tư vấn xác định nhiệm vụ cho đề án nghiên cứu “Xác lập cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc xây dựng tuyến đê biển đa mục tiêu”.
Có thể nói rằng, Tổng cục Thuỷ Lợi đã đề xuất một ý tưởng mang tính đột phá về phát triển vùng hạ lưu các hệ thống sông Đồng Nai và Vàm Cỏ, kết hợp giảm nhẹ tình trạng ngập lụt TP Hồ Chí Minh và ứng phó bền bỉ với biến động khí hậu. Rất đáng tiếc là những chuyên gia có suy nghĩ độc lập chưa nhập cuộc, hoặc ý kiến của họ chưa được cập nhật đầy đủ. Bởi vậy, mặt yếu và nguy cơ chưa được làm rõ một cách khách quan và trên cơ sở đó đề xuất biện pháp xử lý theo đúng trình tự quản lý nghiên cứu KHCN phục vụ phát triển KTXH.

2. NHỮNG NHƯỢC ĐIỂM VÀ NGUY CƠ CẦN ĐƯỢC LÀM RÕ

Các mặt mạnh, yếu, cơ hội và nguy cơ (SWOT) của một dự án cần và chỉ có thể thực hiện trong quá trình lập luận chứng kinh tế kỹ thuật của dự án (đánh giá khả thi và lập luận chứng đầu tư). Bởi vậy, trong bản khuyến nghị này, trên cơ sở kinh nghiệm hơn 30 năm lăn lộn với các công trình cửa sông ven biển của đất nước, với tư cách một chuyên gia hàng đầu về động lực học biển, đang làm việc tích cực trong lãnh vực quy hoạch cảng cho tàu công nghiệp trọng tải lớn, tôi có trách nhiệm nêu ra những nhược điểm và nguy cơ chưa được đặt ra đúng với tầm quan trọng đích thực của nó, đó là:

Dự án làm đảo lộn quy hoạch phát triển KTXH và một số quy hoạch ngành đến 2020 đã được Chính phủ phê duyệt, đặc biệt là quy hoạch cảng biển của Vùng KT trọng điểm phía Nam. Thậm chí, những ý tưởng then chốt của dự án chưa bao giờ được Bịt kín cả 2 cửa ngõ ra biển Thị Vải và Soài Roạp. Không làm rõ được tính cấp thiết trong việc giảm ngập úng TP Hồ Chí Minh vì các nguyên nhân cục bộ chưa được xử lý, hồ điều tiết nằm ở hạ nguồn nên hiệu quả tổng thể thấp, chưa có luận cứ đủ tin cậy về mực nước biển dâng [5]. Có hiệu quả thấp trong việc giảm ngập úng TP Hồ Chí Minh vì các nguyên nhân cục bộ vẫn chưa được xử lý, hồ điều tiết nằm ở hạ nguồn nên về tổng thể có hiệu quả thấp, tác động mực nước biển dâng chưa được xác định đủ tin cậy [6], thiếu nhất quán và thiếu thuyết phục trong việc phân tích SWOT, đặc biệt những cơ hội và nguy cơ liên ngành;

Làm đảo lộn quy hoạch, đặc biệt là quy hoạch cảng biển của Vùng KT trọng điểm phía Nam: Bịt kín cả 2 cửa ngõ ra biển Thị Vải và Soài Roạp, đảm bảo lưu thông bằng hệ thống âu tàu là rất tốn kém và hầu như bất khả thi. Căn cứ tiền lệ sự cố sau đập Đình Vũ, cảng Hải Phòng, thì khả năng suy thoái luồng tàu trên diện rộng được xem là nhỡn tiền;

Cơ chế thực hiện mơ hồ. Chưa lượng hoá được quyền lợi và trách nhiệm nhằm hình thành quan hệ đối tác trung ương – địa phương, liên ngành và công tư minh bạch, vì vậy nguy cơ lạm chi ngân sách khổng lồ để xây dựng những công trình thuỷ lợi và giao thông (phát sinh) với tỷ lệ nội hoàn tài chính rất thấp là hiện hữu;

Chắc chắn sẽ gây ra cơn sóng thần suy thoái sinh thái trên địa bàn với diện tích khoảng 3.000 km2; dọc theo bờ biển: từ mũi Kỳ Vân đến cửa Bát Sắc; vào trong đất liền: từ vịnh Gềnh Rái đến thành phố Hồ Chí Minh và có thể xa hơn nữa;

Căn cứ những nhược điểm đã nêu, thì dự án tuyến đê biển VT_GC sẽ không được xã hội đồng thuận và vì vậy khả năng Quốc hội không phê chuẩn được xem là tất yếu.

Như vậy, theo tôi Tổng cục Thuỷ Lợi chưa đánh giá khách quan ý tưởng về tuyến đê biển VT_GC của GS. TS. Đào Xuân Học nên đã lập và trình lên Chính phủ [5] một dự án mang tính sát thủ kinh tế, mà tác hại nhẹ nhất là xói mòn uy tín của Chính phủ như các dự án Đường sắt cao tốc và Quy hoạch chung xây dựng thủ đô Hà Nội.
Tuy nhiên, sự nghiệp CNH_HĐH đã và đang đặt ra cấp bách nhiệm vụ lồng ghép những dự án cục bộ ngành và trước mắt vào những dự án tích hợp liên ngành hướng đến lợi ích tổng thể và lâu dài nhằm kiến tạo những hệ sinh thái nhân văn, thân thiện với môi trường và đủ năng lực chống chọi bền bỉ với biến động khí hậu tại những vùng cửa sông ven biển trọng yếu của nước ta. Bởi vậy về mặt KH_CN việc xúc tiến đề án “Xác lập cơ sở KH_CN và KT_XH cho dự án tổng thể phát triển tích hợp vùng cửa sông Đồng Nai” là nhu cầu cấp thiết, phù hợp với chỉ đạo của TTg Nguyễn Tấn Dũng và chức năng của Bộ KH&CN. Do tính phức tạp của đề án, đề nghị phân thành 2 giai đoạn:

Giai đoạn 1: Thu thập dữ liệu hiện có, xây dựng các phương án lựa chọn và tuyển lựa 2 phương án có triển vọng nhất. Thời gian thực hiện 2 năm, kinh phí 1,5 tỷ đồng;

Giai đoạn 2: Xác lập cơ sở KH_CN và KT_XH cho 2 phương án lựa chọn có triển vọng nhất và tuyển phương án chung cuộc. Thời gian để thực hiện giai đoạn 2 không quá 2 năm, kinh phí sẽ được ấn định tuỳ theo khối lượng công việc phải làm.

Để minh hoạ cho sự cần thiết của 2 khuyến nghị trên, xin phác thảo đề xuất mới về phương án phát triển tích hợp vùng cửa sông Đồng Nai ( xem hình vẽ kèm theo: 2 âu tàu phân tán màu xanh, còn dự án đê VT_GC do Tổng cục Thuỷ lợi đề xuất màu đỏ).
Ta nhận thấy phương án mới cho phép rút ngắn khoảng 27 km đê biển và thay thế bằng đê bao rẽ tiền. Kinh phí tiết kiệm được sẽ được sử dụng đủ hiệu quả trong việc cải tạo dòng chảy, giảm nhẹ úng ngập TP Hồ Chí Minh, giảm nhẹ xâm nhập mặn, bảo tồn sinh quyển và đồng thời tạo ra cú hích trực tiếp và đầy triển vọng cho việc lồng ghép phát triển cảng và phát triển đô thị.
Với những lợi thế như đã nêu, phương án mới đề xuất đã thu được sự quan tâm của nhiều chuyên gia, tuy nhiên để lập bản thuyết trình ý tưởng hoàn chỉnh cần có thời gian và tiền bạc.

Hà nội 16/03/2011

PGS. TS. Hoàng Xuân Nhuận

Tài liệu tham khảo:

Trang web của TTG Nguyễn Tấn Dũng; 2011: Ý tưởng dự án đê biển Vũng Tàu – Gò Công http://nguyentandung.org/wp-content/uploads/2011/02/De_Vungtau_Gocong.pdf (xin lỗi vì chưa tra được tài liệu gốc trên trang web của Tổng cục Thủy lợi Việt Nam).

The Sameangeum Business Project Team, ?: The city of neocivitas, SAMEANGEUM. http://www.isaemangeum.co.kr/ebook_eng.pdf

Tổng cục Thuỷ lợi, 2010: Hội thảo khoa học: Ý tưởng tuyến đê biển Vũng Tàu – Gò Công; http://www.wrd.gov.vn/Noi-dung/Hoi-thao-khoa-hoc-Y-tuong-tuyen-de-bien-Vung-Tau-%E2%80%93-Go-Cong/29907.news

Tô Văn Trường; 2010: Vượt lên chính mình. : http://tuanvietnam.vietnamnet.vn/2010-12-14-vuot-len-chinh-minh

Nguyễn Minh Quang, P.E.; 2011: Nhận xét về tuyến đê biển Vũng Tàu – Gò Công. http://vnwww.net/pdf/DeBienVungTauGoCong2.pdf

Tổng cục Thuỷ lợi, 2011: Báo cáo Thủ tướng đề án đê biển Vũng Tàu Gò – Công. http://www.wrd.gov.vn/Noi-dung/Bao-cao-Thu-tuong-de-an-de-bien-Vung-Tau-Go-Cong/29953.news (trang web này được quản lý không tốt, khó truy cập).